Artykuł ukazał się w czasopiśmie Radioamator i Krótkofalowiec 1964/03
W numerze 12/60 "Radioamatora" zamieszczono wzmiankę na temat inwertora fazy o dużym wzmocnieniu. Zainteresowałem się zaletami tego układu, a przede wszystkim dużym wzmocnieniem i zastosowałem go w budowanym przez siebie wzmacniaczu; obecnie chcę się podzielić uzyskanymi wynikami.
Na wstępie zaznaczam, że wzmacniacz, którego parametry pomierzyłem po wykonaniu, zmontowałem metodą laboratoryjną, bez przestrzegania zasad prawidłowego rozmieszczenia elementów i montażu elektrycznego. Przy właściwym i starannym wykonaniu wyniki będą niewątpliwie lepsze.
W założeniu wzmacniacz miał dostarczać mocy ok. 18W; jego schemat przedstawiony jest na rysunku.
Schemat ideowy wzmacniacza wysokiej jakości
Pomiary przeprowadzono dla stwierdzenia mocy nominalnej, zniekształceń nieliniowych, poziomu szumów własnych oraz przebiegu charakterystyki.
Wspomniane w w/w artykule 200-krotne wzmocnienie inwertora nie jest słuszne przy załączonej gałęzi sprzężenia zwrotnego. Natomiast przy odłączonym sprzężeniu zwrotnym wzmocnienie to jest rzeczywiście duże i w danym przypadku osiągało wartość około 250. Przy załączonej gałęzi sprzężenia zwrotnego gwałtownie maleje i zależy w dużym stopniu od wartości napięcia zwrotnego (wartości oporności w gałęzi tego sprzężenia). Na przykład, przy oporniku 100kΩ wzmocnienie inwertora jest 25-krotne. Oczywiście zmienia się i czułość na wejściu wzmacniacza, jak również zniekształcenia i poziom szumów.
Wyniki pomiarów modelowego wzmacniacza przedstawiają się następująco:
- Gałąź sprzężenia zwrotnego odłączona
- Moc wyjściowa 10W
- Czułość wejśćia 20mV przy f = 1000Hz
- Napięcie zmienne na siatkach lamp końcowych 5V
- Ujemne napięcie siatki, mierzone na oporniku katodowym lamp końcowych -10V
- Zniekształcenia nieliniowe przy 10W i f = 1000Hz 3.5%
- szumy własne -45dB
- Sprzężenie zwrotne włączone
- Moc wyjściowa 10W
- Czułość 220mV
- Zniekształcenia nieliniowe 0.8%
- Szumy własne -65dB
Charakterystyka odtwarzania jest prawie liniowa od 80Hz do 12kHz, co stanowi bezsprzecznie zaletę układu. Przebieg taki osiąga się bez trudu, co stwierdziłem na kilku egzemplarzach wzmacniaczy. W badanym egzemplarzu uzyskano następujący przebieg charakterystyki:
Transformator wyjściowy został nawinięty na rdzeniu stosowanym w odbiorniku TATRY. Uzwojenie pierwotne składa się z dwóch sekcji po 1000 zwojów drutu 0.2mm w emalii. Między sekcjami tego uzwojenia nawinięte zostało uzwojenie wtórne, składające się z 90 zwojów drutu 0.7mm. Oporność wyjścia głośnikowego wynosi 15Ω, a przeniesiona na stronę pierwotną (między anodami lamp EL84_ - 8000Ω. Wartości pozostałych elementów wzmacniacza podane są na schemacie.
inż. Jan Zimowski